Tez Analizi Nasıl Yapılır?
Tez analizleri tez süreçlerinin en önemli aşamaları arasında yer almaktadır. Tez analizinin nasıl yapılacağı konusu pek çok faktöre bağlıdır. Bu konuya geçmeden önce tez nedir? tez analizi nedir? sorularına da cevap verilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Tez , diğer adıyla sav, kavram olarak bilimsel olarak belirli ön bilgilere dayanılarak henüz kanıtlanmamış olan öngörülere verilen addır. Tez analizi ise ileri sürülen bu tezin, hipotezlerin bilimsel bir metodolojiyle veri toplayıp uygun istatistiki analiz programlarıyla analiz edilmesine verilen isimdir. Başka bir ifadeyle, ileri sürülen hipotezlerin geçerliliklerinin test edilmesi faaliyetinin genel adına tez analizi denilmektedir.
Bir akademik-bilimsel çalışmada, bu ister tez ister makale olsun, ileri sürülen bir fikir bulunmaktadır. Buna hipotez, tez ya da sav diyebiliriz. Yine bu çalışmada ileri sürülen bu bilimsel fikrin yine bilimsel yöntemlerle test edilmesi yani tez analizinin yapılması gerekmektedir. Her tez analizinde dikkat edilmesi gereken evrensel bilimsel ilkeler bulunmaktadır. Bunlar, geçerlilik, güvenilirlik ve etiktir. Günümüzde özellikle yüksek öğretim seviyesindeki tüm akademik çalışmalarda (ödev, proje, makale, tez vb.) bu tarz bir ampirik analiz yapılması beklenmektedir. Bu da tez analizi ihtiyacının pek çok seviyede ihtiyaç duyulan bir işlem olduğunu ortaya koymaktadır. Hatta lisans seviyesinde dahi tez ve proje benzeri çalışmalar bitirme tezi olarak yapılmaktadır. Bu tür çalışmalarda da tez analizi niteliğinde bazı analizlerin yapılması gerektiği ifade edilmektedir. Doğal olarak lisans seviyesindeki bir çalışma ile, doktora ya da akademisyenler tarafından hazırlanan makalelerin seviyeleri aynı değildir. Ancak lisans ve yüksek lisans seviyesindeki akademik çalışmalarda da öğrencilerin en azından tez yazımı konusunda bilgi sahibi olmaları, basit düzeyde de olsa bir tez analizinin nasıl yapılması ve bunun bir rapor halinde nasıl sunulması gerektiğinin öğrenilmesi beklenmektedir. Yoksa lisans ya da yüksek lisans seviyesindeki bir öğrenciden yaptığı tez analizi neticesinde bir bilimsel buluş ortaya koyması beklenmemektedir.
Günümüzde tezlerde en fazla kullanılan veri toplama yöntemlerinin başında gelen anket formu, kolay bir veri toplama yöntemidir. Bu haliyle yazımızda anket analizi konusuna da değinmekte fayda olduğunu düşünüyoruz.
Tez Anket Analizi
Tez anket analizlerinde, araştırmacılar tarafından veri toplama yöntemi olarak anket formu kullanımı tercih edilmiştir. Bu çalışmalarda araştırmacı tarafından oluşturulan öngörüler yani hipotezler, yine istatistiksel yöntemlerle test edilmektedir. Ancak veri toplama şekli olarak belirli bir örnekleme uygulanacak olan anket yöntemi tercih edilmiştir. Hipotezlerin sınanması olarak ifade edilen durum aslında çalışma öncesinde araştırmacının yaptığı öngörülerin test edilmesinden ibarettir. Bunun bilimsel olarak ifade tarzıdır. Ancak bir hipotezin kurulurken bazı özelliklere sahip olmasına da dikkat edilmelidir. Bunların başında oluşturulan hipotezin yanlışlanabilir olmasına dikkat edilmelidir. Yani hipotezin bilimsel yöntemler neticesinde kabul ya da red edilmesinin mümkün olması gerekmektedir. Böylece yaptığımız öngörünün doğru ya da yanlış olduğunu net bir şekilde görebiliriz. Dolayısıyla bir hipotezin net bir ifadeyle kurulması gerekmektedir. Örneğin;
“Türkiye’de özel sektör çalışanlarının ücret düzeyleri ile iş tatminleri arasında ilişki var mıdır?” gibi bir soru cümlesiyle hipotez kurulmaz. Hipotez;
“Türkiye’de özel sektör çalışanlarının ücret düzeyleri ile iş tatminleri arasında pozitif bir ilişki vardır.” şeklinde net bir yargı cümlesiyle hipotez kurulur. Eğer yapılan istatistiksel analizler neticesinde bu hipotez yani H0 hipotezi (boş hipotez) doğrulanırsa bu ifademizin doğru olduğunu reddedilirse bu ifadenin yanlış olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Kurulan bir hipotezde bulunması gereken bir diğer özellik de bu hipotezin sınanabilir olmasıdır. Yani bu hipotez için veri toplanabilmesi ve bu verilerin de yeterli olması hipotezin sınanabilir olmasının işaretidir. Az önceki hipotez örneğimizden yola çıkarsak özel sektör çalışanlarının ücret düzeyleri ve iş tatmini olarak iki değişkenimiz vardı. Yani sınanabilir olmak bu değişkenlere dair verilere ulaşılabilmesini ifade etmektedir.